29 Mart 2024 Cuma

Devrimci Yön

Ermenistan'daki olaylar ve bölgeye etkileri

Ermenistan'daki olaylar ve bölgeye etkileri
25 Nisan
00:00 2018

Armen Sarkisyan’ın seçilmesi sadece Ermenistan’ın dış politikada gerçekleştireceği makas değişikliğinin habercisi görülmemeli.” demiştim. Ermenistan’daki mevcut iktidarın ve Meclisin Reven/Erivan doğumlu Armen Sarkisyan tercihi, Dağlık Karabağ (Artsakh) kökenli politikacıların dominant olduğu siyasi yaşamın yeniden dizayn edileceğini ortaya koyduğunu Dağlık Karabağ Özerk Oblastı’ndan Ermenistan devlet kademesinde etkin olanların tasfiyesinin gerçekleştirildiğini belirtmiştim. Dağlık Karabağ sorunu; Azerbaycan ve Ermenistan iktidarlarının beslendiği milli dava olmaktan çıkabileceğine değinmiş, Azerbaycan ve Ermenistan’da iktidara gelen tüm aktörlerin, otoriter ve güvenlik odaklı bir siyasal algıya oynadıklarını, bu meselenin adeta ekmek teknesine dönüştüğünü ifade etmiştim. “Her iki ülkede bir diğerinin düşmanlığıyla ayakta duruyor. Neden mi? Çünkü Başkanlık sistemine dayalı yönetim yapısına sahip Ermenistan’da milliyetçilik ve güvenlik odaklı siyasal algı o kadar kuvvetli ki, Sovyetler Birliğinin dağılmasından sonra bağımsızlık ilan edilen Ermenistan’da, Devlet Başkanlığı koltuğuna oturan isimlerin tamamının Dağlık Karabağ kökenli ya da bu bölgenin Azerbaycan’dan koparılması esnasında önemli bir rol oynayan isimlerden oluşması asla tesadüf değildir. Sebebine gelince; diaspora Ermenilerinin çatışmacı tutumu belirleyici olduğu kadar Ermeni toplumunun bütün benliğini adeta esir almış olan “sözde soykırım” faktörünün de önemli bir payı var.” değerlendirmesini yapmıştım.(1)

Serj Sarkisyan’ın Moskova modeli işe yaramadı. Putin ve Medvedev’in sırayla Cumhurbaşkanı ve Başbakan olmasından esinlenen Serj Sarkisyan’ın Devlet başkanlığından başbakanlığa geçme planı ters tepti. Evdeki pazarlık çarşıya uymadı. 2015’te yapılan anayasa reformu uyarınca 9 Nisan’da parlamenter sisteme geçen ve yürütme yetkisini devlet başkanından başbakana veren Ermenistan’da yeni dönemin ilk başbakanı Serj Sarkisyan olmuştu. Çünkü hesabına göre kendisi başbakanlık koltuğuna oturduğunda bu yetkileri tepe tepe kullanacaktı. Yeni Cumhurbaşkanı sembolik görevde noterlik yapacaktı. İlk başta her şey sorunsuz başladı. Sarkisyan, 17 Nisan’da parlamentoda yapılan oylamada oy çokluğuyla başbakan seçildi. Ermeni muhalifler, Sarkisyan’ın başbakanlığa adaylığını açıklamasının ardından 13 Nisan’da başkent Erivan’da gösterilere başladı. Sarkisyan az çok Türkiye’yi bildiği için Demirel gibi “yürümekle yollar aşınmaz” diye düşünmüş olmalı ki olayların kendini istifanın eşiğine getireceğini hiç düşünmedi. Ama sonuç ortada. Protestocuların lideri ve muhalif milletvekili Nikol Paşinyan, Başsavcılık ve Yargıtay binalarının ablukaya alınması çağrısı yapmış ve ‘Kadife Devrim’ ilan etmişti.(2)

Beklenilen oldu; Ermenistan Başbakanı Serj Sarkisyan, görevinden istifa etti, ülkede bayram havası esti. Bir haftadır Serkisyan karşıtı protesto gösterileri düzenleyen muhalifler kutlamalar için sokaklara döküldü. Sarkisyan, istifasına ilişkin yaptığı yazılı açıklamada, kısa bir süre önce gözaltına alınan ve bugün serbest bırakılan muhalif lider Nikol Paşinyan’ın haklı, kendisinin ise hatalı olduğunu söyledi. Sarkisyan açıklamasında, “Mevcut durumun başka çözüm yolları da var ancak bu yollara girmek istemiyorum. O zaman ben kendim olmam. Başbakanlık görevinden ayrılıyorum. Sokaklardaki eylemler benim görevime karşı düzenleniyor. Sokaklardan gelen talebi yerine getiriyorum” dedi. Sarkisyan, 10 yıl boyunca cumhurbaşkanlığı yapmasının ardından başbakan olmuştu. Sarkisyan’ın cumhurbaşkanlığının ardından başbakanlığa geçmesi 11 gündür ülkede protesto gösterilerinin düzenlenmesine yol açtı. Ermenistan’da 2015 yılında yapılan referandumda başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçiş yapıldı. Bu referandumun ardından yürütme yetkileri de cumhurbaşkanından alınarak, başbakana verildi. Ermenistan Anayasası’na göre, cumhurbaşkanı beş yıllığına seçiliyor ve bir kişi en fazla iki dönem bu görevde kalabiliyor. O dönemde Sarkisyan’a iki dönem cumhurbaşkanlığı yapmasının ardından bir daha seçilemeyecek olmasından dolayı yürütme yetkisini başbakana aktaran bir sisteme geçiş yapmak istediği eleştirileri yöneltilmişti. Ancak Sarkisyan, bu eleştirileri reddetmiş ve başbakan olmayacağını açıklamıştı. Ancak geçen hafta Salı günü Ermenistan parlamentosu, 10 yıllık görev süresini doldurmasının ardından cumhurbaşkanlığından ayrılan Sarkisyan’ı başbakan seçmişti. Bu gelişmenin ardından geniş katılımlı protesto eylemleri başlamıştı.(3)

Ermenistan Başbakanı Serj Sarkisyan’ın istifasının ardından başkent Yerevan’daki Cumhuriyet meydanında, muhalif milletvekili, protestoların lideri Nikol Paşinyan halka hitap etti, Başbakanlık görevine halkın adayının atanmasını istedi. 23 Nisan’da Kilikya Katolikosu I. Aram’da, son günlerde Ermenistan’da yaşanan olaylara değindi. Kilisenin sessiz kalamadığını ve bir gözlemci olarak gelişmeleri takip edemediğini vurgulayan Kilikya Katolikosu halkın haklarının savunmasının kilisenin görevi olduğunu söyledi.(4) Başbakanlık krizi Ermenistan anayasası çerçevesinde şimdilik atlatıldı. “Hükümetin Yapısı ve İşleyişi” Kanununa göre “Ermenistan Başbakanı’nın yetkilerinin yerine getirilmesinin imkânsız hale geldiği durumunda, görevi Başbakan Birinci Yardımcısı üstlenir” maddesi işletildi. Başbakan birinci yardımcısı görevine 18 Nisan’da atanan Ermenistan’ın eski Başbakanlarından Karen Karapetyan; Ermenistan Bakanlar Kurulunu topladı. Serzh Sarkisyan’ın istifasını gönderdiğini, Başbakanın görevini yerine getiremeyeceğini, yasa gereği göreve yeni bir kişi seçilinceye kadar başbakanlık yapacağını belirtti.(5) Çiçeği burnunda yeni Cumhurbaşkanı Armen Armen Sarkisyan’ın imzaladığı kararnameyle görevlerini vekâleten sürdüren Sağlık Bakanı Levon Altunyan, Diaspora Bakanı Hranuş Hakobyan, Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı Artem Asatryan ve Enerji Altyapısı ve Doğal Kaynaklar Bakanı Aşot Manukyan görevlerine asaleten atandılar. Rus parlamentosunun alt kanadı Duma’da Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Komitesi Başkanı Leonid Kalaşnikov, eski Ermenistan Başbakanı Serj Sarkisyan’ın, ülkedeki protestolar bağlamında istifa ederek akıllıca bir karar aldığını ve kanın akmasını önlediğini belirtti. Sarkisyan’ın büyük ihtimalle politikaya dönmeyeceğini, zira bunun yanlış algılanacağını dile getiren Kalaşnikov, eski Ermeni liderinin Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) veya Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (KGAÖ) içinde bir görev alabileceği tahmininde bulundu.(6) Anlaşılan Ruslar da Ermenistan Başbakanı Serj Sarkisyan’ın gitmesinden memnun. Çünkü Dağlık Karabağ sorununun çözüme kavuşturulabilmesi için daha öncede belirttiğim gibi Dağlık Karabağ Özerk Oblastı’ndan Ermenistan devlet kademesinde etkin olanların tasfiyesi gerekiyor. Benzer bir durumun yakın zamanda Azerbaycan’da yaşanması muhtemel.

Geçici süre yasa gereği Ermenistan Başbakanlığında bulunacak Karen Vilhelmi Karapetyan her ne kadar kimi kaynaklarda Dağlık Karabağ, Hankendi doğumlu gösterilse de gerçek daha farklı. Doğru bilgi; 2 Mart 1961’de Lori vilayetindeki Lernhovit köyünde doğduğu.(7) Lernhovit günümüzde Ermenistan’ın Lori kentinde bir kasaba. Lori/????, Ermenistan’ın kuzeyinde yer alan ve Gürcistan’a sınırı olan bir vilayet. Lori (Ağıt) demek. Lori’de yaşayan halkın büyük bir bölümünün -%65’i- Anadolu Ermenilerinden ve Tunceli civarından göç eden Ermenilerden oluşuyor. Karen Karapetyan’ın aile köklerinin Türkiye’den göç etmiş Ermenilerden olma ihtimali yüksek. Karen Vilhelmi Karapetyan, 1982’de Erivan K. Marx Politeknik Enstitüsü’nden, 1989’da Rostov’dan Don (RF) Yüksek Eğitim Politik Okulu’ndan mezun oldu. 2006’da “Anavatana Katkıda Bulunan Hizmetler İçin” 1. Sınıf Madalya ile ödüllendirildi. 13 Eylül 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan tarafından Ermenistan başbakanı olarak atandı. Bundan önce 2010-2011 yılları arasında Erivan Belediye Başkanı olarak görev aldı. 13 Eylül 2016 tarihinde Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan tarafından Ermenistan başbakanı olarak atandı. Bundan önce 2010-2011 yılları arasında Erivan Belediye Başkanıydı. 28 Ekim 2011’de görevinden istifa etti, Karapetyan’ın yerine Kasım 2011’de Taron Margaryan belediye başkanı seçildi. İstifasından sonra Gazprom için çalışmaya devam etmek için Rusya’ya döndü. 17 Nisan 2018’de başbakanlık görevini Serj Sarkisyan’a devretti. Karapetyan Belediye başkanı olmadan önce, 2001 yılından bu yana Ermeni-Rus ortak girişimi olan Armrosgazprom’un CEO’suydu. 1989 yılında ekonomi alanında doktora yaptı.

Serj Sarkisyan, Dağlık Karabağ Ermenilerinden olduğu için sürekli Bakü ve Ankara ile gerilimi yükselten politikalar izledi. Yeni süreçte Dağlık Karabağ Özerk Oblastı’ndan Ermenistan devlet kademesinde etkin olanların tasfiyesinin önü açıldığından, önümüzdeki günlerde bu bölgede barış rüzgârlarının esmesi için etnik ayrımcılığı körükleyen saldırgan söylemli politikacılar nadasa alınıyor olabilir. “Yeni Cumhurbaşkanı Armen Sarkisyan’ın seçimi, Ermenistan derin devletinin projesi. Üst akıl İngiltere.” demiştim. Belki İngiliz Rus ortaklığı demek daha doğru. Çünkü Armen Sarkisyan’ın; 2000 yılından bu yana British Petroleum, Alcatel, Telefonica ve diğer ülkelerdeki danışmanlık firması Avrasya Evi International’ın başkanlığını yapmış olması ile şimdi anayasa gereği birlikte çalışacağı Başbakan vekili Karen Vilhelmi Karapetyan’ın da geçmişte Ermeni-Rus ortak girişimi olan Armrosgazprom’un CEO’su olması, İngiliz Rus yapımı bir senaryonun vizyona girdiğini gösteriyor. İngiltere ile Rusya ilişkilerini geliştirmek ve İngiltere ile Rusya arasındaki siyasi ve ekonomik işbirliğine finansman ve sermaye sağlamak için 1555’te kurulan Kraliçe’nin Muscovy Company/ Moskova Şirketi demek ki halen derin bir işleve sahip. Buna itiraz edenler olacaktır ve eski çifte ajan Skripal’ın zehirlenmesiyle İngiltere ve Rusya arasında başlayan krizi ileri süreceklerdir.

Onlara cevabım hazır! Daha önce “İngilizler esip gürlüyor ama diğer taraftan Ruslarla iç içe geçmiş iktisadi ilişkileri de tehlikeye atmamak için çark edebilir.” öngörüsünde bulunmuştum. Dünyanın en büyük enerji şirketlerinden British Petroleum’un (BP) hali hazırda Rus petrol ve doğalgaz şirketi Rosneft’te yüzde 20 hissesi bulunuyor. Yani BP Grubu’nun Üst Yönetcisi Bob Dudley, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e son derece yakın bir isim olan Igor Sechin’in başkanlık yaptığı Rosneft’in yönetim kurulunda bulunuyor. İlerleyen dönemde İngiltere’nin Rusya yönelik finansal yaptırımlarının artması BP’nin küresel büyüme ve üretim planların doğal olarak olumsuz etkileyebilir. 600 İngiliz şirketi Rusya’da faaliyet gösteriyor. Yine İngiltere’de 5 bin 800 şirket Rusya’ya ürün ihraç ediyor. Rusya’nın en büyük şirketleri ise küresel sermaye piyasalarına Londra Borsası (LSE) üzerinden erişmeye devam ediyor. Londra Sberbank, Gazprom, Lukoil, Rosneft, Norilsk Nickel, VTB, X5 Retail Group, SISTEMA ve MegaFon gibi 60 Rus şirketi Londra Borsası’nda işlem görüyor.

KAFKASSAM.COM'DAKİ YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN...

SOLİTİRAZ.COM

Facebook'ta Sol İtiraz